เกมกระดานเก่าแก่ของโลกยุคโบราณที่มีชิ้นเกมรูปคนและสัตว์

เกมกระดานเก่าแก่ของโลกยุคโบราณที่มีชิ้นเกมรูปคนและสัตว์

Game of the Goose ในช่วงปี 1900 

การเล่นเกมเป็นวิธีที่ยอดเยี่ยมในการเข้าสังคมกับเพื่อน ๆ และใช้เวลาอย่างสนุกสนาน มนุษย์รู้จักสิ่งนี้มานานแล้วก่อนที่จะมี Nintendo หรือ PlayStation เมื่อไม่มีวิดีโอเกม มนุษย์ในสมัยโบราณก็เล่นเกมด้วยไม้ กระดูก และก้อนกรวด จนกระทั่งมีคนคิดค้นลูกเต๋าและได้เกมกระดานมา ในไม่ช้าเกมก็กลายเป็นงานอดิเรกของราชวงศ์และชนชั้นสูง ขณะที่บางเกมได้กลายเป็นลักษณะทั่วไปของการประจบเอาใจ และกลายเป็นกิจกรรมสายสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมและสังคมที่สำคัญ เช่นเดียวกับเครื่องมือในการสอน

ตามคำกล่าวของ Johan Huizinga นักประวัติศาสตร์วัฒนธรรมชาวดัตช์ เกมเป็นเงื่อนไขหลักของการสร้างวัฒนธรรมมนุษย์ Huizinga ตั้งข้อสังเกตว่า

การเล่นเกมนั้นเก่าแก่กว่าวัฒนธรรม สำหรับวัฒนธรรมไม่ว่าจะนิยามไว้อย่างเหมาะสมเพียงใด มักจะสันนิษฐานว่าสร้างโดยสังคมมนุษย์ เขาเชื่อว่าเกมเป็นจุดเริ่มต้นของกิจกรรมที่ซับซ้อนของมนุษย์ เช่น ภาษา กฎหมาย สงคราม ปรัชญา และศิลปะ

เขาเสริมอีกว่าการเล่นเกมยังเป็นที่แพร่หลายในหมู่สัตว์เช่นกัน ที่จริงสัตว์ก็ไม่ได้รอให้มนุษย์มาสอนการเล่นให้ แต่พวกมันสามารถเล่นกันได้เอง อย่างเช่นลิงในสวนสัตว์ ที่ไล่ตามกัน ขว้างสิ่งของ และปีนป่ายด้วยกัน เมื่อวิวัฒนาการมาจากตระกูลเดียวกัน เราสามารถสรุปได้ว่ามนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์มีพฤติกรรมคล้ายกันมาก

อย่างไรก็ตาม เป็นการยากที่จะระบุแน่ชัดว่าเกมกระดานพัฒนาขึ้นเมื่อใด แต่ที่แน่นอนคือมนุษย์เคยเล่นมาก่อนบันทึกประวัติศาสตร์ จากการขุดหลุมฝังศพของอียิปต์และหลุมศพเมโสโปเตเมีย ได้ค้นพบลูกเต๋าและกระดูกสนับมือซึ่งทำจากกระดูกสัตว์หลายสิบชิ้น สิ่งเหล่านี้สามารถใช้สำหรับการทำนายดวงชะตาหรือการเล่นเกมหรือทั้งสองอย่าง

กระดาษปาปิรัสที่มีภาพเสียดสี แสดงให้เห็นสิงโตและละมั่งกำลังเล่น senet

หลายเกมที่เกี่ยวข้องกับลูกเต๋า มักถูกกล่าวถึงในการแข่งขันเกมโบราณของอินเดียนฤคเวท (Indian Rigveda) พระเวท (Atharvaveda) มหาภารตะ (Mahabharata) และชาวพุทธ นอกจากนี้ ยังมีการอ้างอิงพระคัมภีร์หลายเรื่องถึง "ลูกเต๋า" (Dicing) โดยเกมลูกเต๋าที่ได้รับความนิยมอย่างมากในหมู่ชาวโรมันและชาวกรีกโบราณคือ Ludus Latrunculorum

- ในยุโรปตะวันตกเฉียงเหนือ มีเกมไวกิ้ง Hnefatafl ในพื้นที่ห่างไกลเช่น สกอตแลนด์ นอร์เวย์และไอซ์แลนด์

- ไกลออกไปทางใต้ มีเกมอียิปต์โบราณ Senet และ Mehen

- ไปทางทิศตะวันออกในอนุทวีปอินเดียมีเกม Chaturanga ในศตวรรษที่ 4 ซึ่งส่งต่อไปยังจักรวรรดิซาเซเนียนและจีนผ่านเส้นทางสายไหม จนพัฒนา         เป็นหมากรุกสมัยใหม่

- ส่วนในภาคตะวันออกไกลมีเกม เช่นโดมิโนและไพ่นกกระจอก ที่มีต้นกำเนิดมาจากประเทศจีน

และเมื่อ 5,000 ปีที่แล้ว ที่ซึ่งปัจจุบันอยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของตุรกี มนุษย์กลุ่มหนึ่งในยุคสำริดได้สร้างชุดหินแกะสลักที่วิจิตรบรรจง ซึ่งได้รับการยกย่องว่าเป็นหินแกะสลักชิ้นส่วนเกมที่เก่าแก่ที่สุดที่ค้นพบในปี 2013 จากเกมกระดาน backgammon, Nine Men's Morris และ mancala ซึ่งเป็นเกมกระดานที่โหดเหี้ยม แปลกตา และน่าประหลาดใจของโลกยุคโบราณ

Dogs and Pigs ชุดตุ๊กตาอายุ 5,000 ปีที่พบในทางตะวันออกเฉียงใต้ของตุรกี

ได้รับการเสนอชื่อให้เป็นหนึ่งในเกมที่เก่าแก่และมีคนเล่นมากที่สุดในโลก แต่กฎของเกมยังคงเป็นปริศนา

สำหรับกระดานเกม ตัวอย่างแรกๆ มาจากยุคหินใหม่ (8300-4500 ปีก่อนคริสตกาล) มีทั้งที่ทำจากไม้ ดินเหนียว แผ่นหิน และแผ่นไม้กระดานที่แกะสลักเป็นหลุม เป็นแถวสำหรับวางชิ้นเกมที่เป็นก้อนกรวด เมล็ดพืชจากยุคหิน กระดูก วัตถุขนาดเล็กอื่นๆ หรือแม้แต่ลูกเต๋างาช้าง ส่วนตัวนับแต้มอาจทำจากวัสดุที่คล้ายคลึงกัน (ดินเหนียว หิน ไม้ งาช้าง ถั่ว กรวด ไม้ ฯลฯ) หรือกระดูกข้อเท้าแกะ (เรียกอีกอย่างว่า astragali) ให้เป็นรูปแบบลูกเต๋ายอดนิยม

ส่วนรูปแบบของชิ้นเกมจะมาในรูปทรง ขนาด และวัสดุที่แตกต่างกันมากมายรวมถึงรูปแบบคนและตัวสัตว์ แม้ว่ารูปแบบอื่นๆ เช่นทรงกลมจะได้รับความนิยมมากที่สุด แต่ชิ้นเกมที่เป็นรูปคนและตัวสัตว์ในหลายเกมก็ได้รับความนิยมไม่แพ้กัน ที่โดดเด่นและลึกลับคือชิ้นเกมของ "Dogs and Pigs" ตัวแทนของเกมกระดานที่เก่าแก่ที่สุดเกมหนึ่งของโลกพอๆ กับ Egyptian Senet, Chinese Go และ Mangala ซึ่งยังคงเล่นในตุรกีจนถึงทุกวันนี้

ชิ้นเกม "Dogs and Pigs" นั้นถูกขุดพบที่หลุมฝังศพอายุเกือบ 5,000 ปีในยุคสำริดตอนต้น เป็นหินแกะสลักในรูปทรงต่างๆ เช่นรูปหมู สุนัข ช้าง ปิรามิด ทรงกลมและกระสุนปืน ทาสีเขียว แดง น้ำเงิน ดำ และขาว ตอนแรกที่ขุดพบยังไม่ครบชิ้นส่วน จนในปี 2020 โบราณคดีประกาศว่าพบชิ้นส่วนของเกมครบสมบูรณ์ทั้งหมด 40 ชิ้นแล้ว โดยพบรูปปั้นช้างตัวที่สี่ในการขุดเมื่อปลายฤดูใบไม้ร่วงยกเว้นกระดานเกม ซึ่งนักโบราณคดีตั้งข้อสังเกตว่า มันอาจสึกกร่อนไปตามกาลเวลา จากที่ไม่เคยพบกระดานเกม  มันจึงยังคงเป็นปริศนา ทำให้ทุกคนไม่สามารถคาดเดากฎเกมได้

ยังมีชิ้นเกมของ Hounds and Jackals เกมกระดานที่เล่นในอียิปต์โบราณหรือที่เรียกว่า 58 หลุม บอร์ดเกมมี 29 รูสองชุดและชิ้นเกมสิบชิ้น ซึ่งเป็นแท่งเล็ก ๆ มีหัวจิ้งจอกที่ยอด โดยผู้เล่นทั้งสองฝั่งจะได้แท่งจิ้งจอกคนละห้าชิ้นและจะต้องไปให้ถึงอีกด้านหนึ่งทั้งหมด สำหรับบางรูที่มีอักษรอียิปต์โบราณกำกับไว้ เชื่อกันว่าเป็นหลุมที่มีสัญลักษณ์แห่งความดีและจะเป็นประโยชน์ต่อผู้เล่นที่ลงสู่รูเหล่านี้ เกมจะจบลงเมื่อชิ้นส่วนของผู้เล่นทั้งหมดไปถึงรูใหญ่ด้านบน ซึ่งล้อมรอบด้วยเพิงเครื่องหมายอักษรอียิปต์โบราณสำหรับนิรันดร์และการป้องกัน 

 

เกมถูกประดิษฐ์ขึ้นเมื่อ 4,000 ปีก่อนในอียิปต์โบราณและได้รับความนิยมอย่างมากในอาณาจักรกลาง มันแพร่กระจายไปยังเมโสโปเตเมียในช่วงปลายสหัสวรรษที่ 3 ก่อนคริสตกาล และได้รับความนิยมจนถึงสหัสวรรษสุดท้ายก่อนคริสตกาล กระดานเกมของ Hounds and Jackals หลายสิบรายการถูกค้นพบในการขุดค้นทางโบราณคดีในพื้นที่ต่าง ๆ รวมถึงซีเรีย อิสราเอล อิรัก อิหร่าน ตุรกี อาเซอร์ไบจาน และอียิปต์

เกมนี้มักพบในสุสาน ซึ่งชาวอียิปต์เปรียบการเดินทางที่ซับซ้อนผ่านนรกไปยังเกม เกมไม่ได้เล่นเพียงเพราะสนุกเท่านั้นแต่ยังมีความหมายเชิงสัญลักษณ์ด้วย นั่นคือ ชาวอียิปต์โบราณเชื่อในชีวิตหลังความตาย และการมีชีวิตหลังความตายที่ดี คนที่เสียชีวิตจะต้องทำพิธีกรรมบางอย่างเพื่อให้พระเจ้าพอใจให้เข้าสู่ยมโลก และหากการเล่นเกม Hounds และ Jackals ชนะ มันจะเป็นการเปรียบเทียบว่าเหมือนประสบความสำเร็จในการเดินทางสู่โลกหลังความตายได้เช่นกัน 

ที่โดดเด่นอีกหนึ่งได้แก่ Bagh-Chal เกมวางแผนที่มีต้นกำเนิดในประเทศเนปาล เป็นการออกแบบที่ไม่สมมาตรและชวนให้นึกถึงเกม Fox and Geese

ที่พบได้ทั่วยุโรป ซึ่งผู้เล่นคนหนึ่งควบคุมชิ้นเกมรูปเสือ 4 ตัว อีกคนหนึ่งควบคุมชิ้นเกมรูปแพะ 20 ตัว โดยที่คนหลังพยายามขัดขวางการเคลื่อนไหวของเสือเพื่อไม่ให้ชิ้นส่วนของพวกมันถูกกิน เมื่อเสือจับแพะได้ 5 ตัว เกมก็จะจบลงเพราะฝูงสัตว์เล็กเกินไปที่จะบล็อกการเคลื่อนไหวของเสือได้ทั้งหมด และเสือจะเป็นผู้ชนะ เกมนี้ได้รับความนิยมอย่างล้นหลามในพื้นที่ชนบท มันแพร่กระจายไปทั่วอินเดียตอนใต้เช่นกัน แม้ว่าจะมีกระดานเล่นที่แตกต่างกัน

Bagh Chal เป็นเกมกระดานล่าสัตว์โบราณ ที่เป็นเกมระดับชาติของเนปาล ชื่อของมันหมายถึง "เสือเคลื่อนไหว" ว่ากันว่าเกมนี้มีอายุนับพันปี บางแหล่งกล่าวว่าเกมนี้มีต้นกำเนิดในเทือกเขาหิมาลัย และบางแห่งมาจากทางใต้ในอินเดียซึ่งมีการเล่นเกมที่คล้ายกันมาหลายศตวรรษ ไม่ว่ามันจะเก่าแค่ไหน เกมดังกล่าวก็ยังได้รับความนิยมมาจนถึงทุกวันนี้ ด้วยชุดทองเหลืองแบบดั้งเดิมที่ยังคงผลิตและขายทั่วโลกโดยช่างฝีมือชาวเนปาล

อีกหนึ่งชิ้นเกมที่มีเสน่ห์คือ Lewis Chessmen ตัวหมากรุกที่มีชื่อเสียงที่สุดในช่วงศตวรรษที่ 12 ซึ่งทำจากงาของสิงโตทะเล เป็นตัวราชา ราชินีบาทหลวง และอัศวิน ชิ้นหมากรุกถูกพบบนเกาะ Lewis ในสกอตแลนด์ แต่ไม่แน่ใจว่ามาจากไหนหรือมาที่เกาะนี้ได้อย่างไร แต่ทฤษฎีหนึ่งที่เป็นไปได้คือพวกมันถูกสร้างขึ้นในเมือง Trondheim ทางตะวันตกของนอร์เวย์ราวปี 1150–1200 ซึ่งทุกชิ้นจะมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวและแกะสลักอย่างวิจิตรบรรจง ตอนนี้ ตัวหมากรุกสิบเอ็ดชิ้นนี้ถูกจัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์แห่งสกอตแลนด์ โดยเป็นส่วนหนึ่งของการสะสมขนาดใหญ่ที่ฝังไว้บนเกาะ Lewis

Lewis Chessmen ที่พบใน Outer Hebrides ของสกอตแลนด์ในปี 1831 มีอายุประมาณศตวรรษที่ 12 

นอกจากนี้ การค้นพบชิ้นหมากรุกยังเป็นแรงบันดาลใจให้เรื่องราวมากมายรวมทั้งในภาพยนตร์ในปี 2001 หมากรุกได้เข้าถึงผู้ชมกลุ่มใหม่ผ่านภาพยนตร์

Harry Potter (ศิลาอาถรรพ์) ที่ตัวหมากร่ายมนตร์และเคลื่อนไหวได้ด้วยตัวเอง จนถึงการเผชิญหน้ากับชิ้นส่วนยักษ์ที่ได้รับการร่ายมนตร์เพื่อปกป้องศิลาอาถรรพ์

ทั้งนี้ Chess ในยุคแรกสุดคือ Chaturanga บรรพบุรุษของปรากฏการณ์ทั่วโลกที่เรารู้จักในปัจจุบัน มีต้นกำเนิดเป็นปริศนามานานหลายศตวรรษ แต่ในศตวรรษที่ 6 CE มีการอ้างอิงที่ชัดเจนที่สุด โดยเกมได้ออกจากอินเดียเข้าสู่ทะเลเมดิเตอร์เรเนียนที่ผู้เล่นทั่วทั้งเปอร์เซียยอมรับอย่างรวดเร็ว จนกลาย

เป็นหมากรุกอาหรับที่เก่าแก่ที่สุดมาตั้งแต่กลางศตวรรษที่ 9 และแพร่กระจายไปตามเส้นทางสายไหมซึ่งมีการค้นพบพระธาตุหมากรุกจำนวนมาก

Chaturanga ในภาษาสันสกฤตแปลว่า สี่ขา หรือ สี่แขน หมายถึงกองทหารราบ ทหารม้า ช้าง และรถม้าในสมัยโบราณ แต่ในภาษาเปอร์เซียหมายถึง

the king is dead (shāh māt) ซึ่งเป็นที่มาของคำว่า "รุกฆาต" อย่างไรก็ตาม กฎหมากรุกสมัยใหม่ยังไม่ได้รับการพัฒนาจนกระทั่งศตวรรษที่ 15