อียิปต์ และ เมโสโปเตเมีย ศิลปะยุคต่าง ๆ

เรื่อง ประวัติความเป็นมาของศิลปะยุคต่าง ๆ

1.  อียิปต์ และ เมโสโปเตเมีย

        ประวัติศาสตร์  ตามที่เข้าใจกันหมายถึงเรื่องราวที่มนุษย์ได้สร้างขึ้น  ซึ่งรวมทั้งความสำเร็จ และความล้มเหลว ความหวัง และความหวาดเกรง   การต่อสู้แสวงหาอำนาจทั้งชัยชนะและความพ่ายแพ้   ซึ่งได้บันทึกไว้โดยเน้นด้านใดด้านหนึ่งโดยเฉพาะ เช่น ศิลปะ การเมือง เศรษฐกิจ  วิทยาศาสตร์ อุตสาหกรรมปรัชญาและกฎหมาย  เป็นต้น

           
ฉะนั้น    ผลงานที่มนุษย์สร้างขึ้นในสมัยประวัติศาสตร์จึงเกี่ยวกับข้องกับผลิตผล   รูปแบบ   และการกระทำตลอดระยะเวลาที่ได้ทำการบันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับสิ่งที่มนุษย์ สร้างขึ้น   เราคงไม่ทราบว่ามนุษย์มีความอดทน   ความสามารถแค่ไหน  แต่โชคดีที่มนุษย์ในสมัยนั้นเป็นคนช่างคิด  ชอบแสวงหาความจริง  และเป็นนักสร้างสรรค์  ผลงานที่เหลืออยู่จึงเปิดเผยเรื่องราวต่าง ๆ ให้เราทราบเป็นอันมาก    มนุษย์ที่อาศัยอยู่บริเวณนี้คือ   อียิปต์

        ชาวอียิปต์   จัดเป็นนักช่างสังเกตที่ฉลาด      สังเกตความขึ้นลงของแม่น้ำ อันเป็นกฎของธรรมชาติ   แล้วเรียบเรียงเป็นปฏิทิน  สังเกตโครงสร้างของพืชว่าสามารถนำมาทำประโยชน์ได้  จึงสร้างกระดาษขึ้น  ใน ขณะเดียวกันก็รู้จักการขีดเขียนบันทึกภาพต่าง ๆดัดแปลงให้เป็นตัวอักษรภาพที่มีชื่อว่า ไฮโรกรอฟฟิค

แต่สิ่งหนึ่งซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งยวดคือ  ความเชื่อในการสร้างผลงาน  คือ

        1.เชื่อว่าโลกหน้ามีความสำคัญมากสำหรับมนุษย์

        2.เชื่อในพระเจ้าหลายองค์ และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง  ฟาโรห์   ถือเป็นพระเจ้าผู้ยิ่งใหญ่

        3.เชื่อว่าหลักการ และกฎเกณฑ์ต่าง ๆ ทางศิลปะเป็นความสำคัญที่ต้องเคารพนับถือ

           ผลงานที่มนุษย์สร้างขึ้นในสมัยอียิปต์   แบ่งตามลักษณะของรูปแบบ และการปกครองแบ่งออกไดเป็น    3  สมัยคือ

        1.สมัยอาณาจักรเก่า

        ผลงานที่สร้างขึ้นส่วนใหญ่เป็นสถาปัตยกรรมหลุมฝังศพ  และปติมากรรม  มากกว่าจิตรกรรม  โดยพยายามสร้างตามความเชื่อดังกล่าวมาแล้ว ลักษณะของผลงานมีดังต่อไปนี้

        1.ประติมากรรม

        1.1.มีลักษณะเน้นความงามด้านหน้า  ตามหลักของการมองเห็นตรงหน้า

        1.2.ประติมากรรมเป็นรูปคน  มักจะมีลักษณะคล้ายผู้ที่เป็นหุ่น ด้วยความเชื่อว่าวิญญาณจะกลับเข้าร่างเดิมได้

        1.3.ผลงานทางประติมากรรม  มีส่วนเกี่ยวข้องกับการเลือกวัสดุ เพื่อนำมาสร้างสำหรับบุคคลที่เป็นที่รัก  และเคารพมาก เช่นเลือกวัสดุที่มีค่า  สร้างเป็นบุคคลที่รักมากที่สุด เป็นต้น

1.4.ประติมากรรม หิน   ที่สกัดเป็นแท่งสี่เหลี่ยม   จะแสดงท่าทางยื่นโปนออกจากแท่งสี่เหลี่ยมไม่ได้ เพราะคุณสมบัติของหิน  และจากเหตุนี้เองจึงเป็นผลทำให้ประติมากรรมคนนั่งมีท่าทางโดยเฉพาะขึ้น

        1.5.ประติมากรรมรูปคนไม่นิยมเน้นกล้ามเนื้อ  ชอบตกแต่งประดับแก้วหินสีบางส่วน

        1.6.นิยมการถ่ายทอดเทพเจ้า เป็นประติมากรรมประเภทต่าง ๆ และนิยมสร้างงานผสมกันระหว่างมนุษย์และสัตว์  ที่ถือว่าเป็นตัวแทนของเทพเจ้าที่นับถือ

        ลักษณะประติมากรรมของอียิปต์ในสมัยอาราจักรเก่า   ถ้าจะเปรียบเทียบกับผลงานของมนุษย์สมัยก่อนประวัติศาสตร์  จะพบว่ามีลักษณะตามแบบที่เห็นตามธรรมชาติเหมือนกัน ผิดกันแต่    ประติมากรของอียิปต์   มีความชำนาญมากขึ้น  

        2.สถาปัตยกรรม

        ผลงานที่สร้างสถาปัตยกรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่ง    ปิระมิด   ซึ่งนิยมสร้างกันมากที่สุด   รวมอยู่ใกล้ ๆ กัน   จนมีชื่อว่า บริเวณหุบผากษัตริย์

        ลักษณะของสถาปัตยกรรมที่เด่น ๆ มีดังนี้

        1.ใช้โครงสร้างแบบวางพาดด้วยหินซ้อนกันสร้างเป็นปิระมิด มีรูปเป็นสามเหลี่ยม อันแสดงให้เห็นถึงสัญลักษณ์อันเป็นส่วนประกอบของสังคม  กล่าวคือ  ฟาโรห์   อันเป็นประมุขของอียิปต์นั้น  อยู่ตอนบนสูงสุด   ส่วนตอนกลางแสดงถึงพระสนม และบรรดาขุนนางที่มีเกียรติ   ส่วนตอนล่าง  แสดงถึงประชาชนในอาชีพต่าง ๆ กันไป

        2.สถาปัตยกรรมมีการกำหนดบริเวณใช้สอยอย่างรัดกุม  โดยแบ่งเป็นห้องต่าง ๆ เพื่อความประสงค์ของฟาโรห์  เช่น ห้องเก็บสมบัติ ฯลฯ

        3.สถาปัตยกรรมได้รับการคำนวณและก่อสร้างเป็นอย่างดี  กล่าวกันว่า สถาปนิกอียิปต์  สามารถสร้างรูปสามเหลี่ยมมุมฉากอย่างง่ายด้วยเชือกเส้นเดียว

        4.มีความพยายามในการสร้างสถาปัตยกรรมด้วยความเชื่อมั่นสูง  โดยใช้แรงงานคนชั้นกลางส่วนมากตามระบบอำนาจของฟาโรห์

        สถาปัตยกรรมของอาณาจักรเก่าส่วนมากเป็นแบบปิดตาย   กล่าวคือคนมีชีวิตไม่สามารถใช้ประโยชน์จากสถาปัตยกรรมนั้น   คล้ายกับการสร้างสถูปเจดีย์ของประเทศไทยเรานั้นเอง

        3.จิตรกรรม

        จิตรกรรม จะเป็น จิตรกรรมฝาผนังเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งจะมีลักษณะดังต่อไปนี้

        1.มีรูปแบบเรียบ ตัดเส้นรอบนอกชัดเจนด้วยสีหนัก และระบายสีบริเวณภายในรูปแบบด้วยสีเรียบๆ ซึ่งมีทั้งรูปคนและรูปสัตว์

        2.การสับด้านรูปคน มีลักษณะเด่นคือ เขียนส่วนหัวเป็นรูปด้านข้าง  คอด้านข้าง บริเวณทรวงอกด้านหน้า    ท่อนขาและเท้าจะเป็นรูปด้านข้าง

        3.ลักษณะของภาพแสดงให้เห็นถึงฐานะของคนในภาพเช่นฟาโรห์ จะมีขนาดใหญ่ราชินีรองลงมา

        4.ลักษณะของจิตรกรรมโดยทั่วไปเป็นแบบตามธรรมชาติและดัดแปลง   เป็นแบบแอบสแตรกปนกันลักษณะดังกล่าว   เป็นผลของความฉลาดที่มนุษย์รู้จักถ่ายทอดเรื่องราวอันแสดงให้เห็นถึง พฤติกรรมของฟาโรห์แต่ละองค์    

        ผลงานในอาณาจักรเก่า  แสดงความเชื่อในโลกข้างหน้าอย่างเด่นชัด และเชื่อว่าฟาโรห์เป็นเทพเจ้าที่มีอำนาจ และเมื่อฟาโรห์คลายอำนาจลงมีผลทำให้ผลงานของมนุษย์เปลี่ยนแปลงไปด้วย กล่าวคือ ช่างฝีมือส่วนใหญ่หันมาสร้างวัตถุที่มุ่งสนองคนส่วนใหญ่  เป็นสมัยอาณาจักรกลาง

        2.สมัยอาณาจักรกลาง

        อำนาจ หมายถึงความสามรถที่จะบังคับให้ผู้อื่นทำตามความต้องการของตนได้ และเมื่ออำนาจมากเท่าใด  ย่อมทำให้ผู้มีอำนาจบังเกิดความหลงมัวเมาในอำนาจและย่อมสลายไปในที่สุด

        ในสมัยกลางความเชื่อของประชาชนในทางพิธีกรรม และศาสนามีมากขึ้น ประชาชนต้องการที่พึ่งทางใจมากขึ้น   ผลงานที่มุ่งสนองความต้องการของสังคมจึงมีลักษณะดังต่อไปนี้

        1.รู้จักเผ่าอิฐเพื่อใช้ก่อสร้าง และ ปิระมิดให้เล็กลงเพื่อเก็บศพของคนชั้นกลางและพระ  สมัยนี้นิยมสร้างวิหารเพื่อราชินี และพิธีกรรมทางศาสนาอื่น ๆ

        2.ทางประติมากรรม ผู้สร้างพยายามเน้นความเหมือน ความงามตามธรรมชาติ  เพิ่มความสละสลวยอ่อนหวานมากขึ้น  นอกจากนี้ยังสอดแทรกความดีใจ เสียใจ ลงในประติมากรรมด้วย

        3.จิตรกรรมมีเรื่องราวของชนชั้นกลางมากขึ้นกว่าแต่ก่อน      ซึ่งมุ่งเฉพาะคนที่มีอำนาจ  ฝ่ายเดียว

        4.สำหรับงานช่างโลหะ  เครื่องปั้นดินเผา   เริ่มมีบทบาทสนองความต้องการส่วนใหญ่มากขึ้น

        5.สถาปัตยกรรมนิยมสร้างวิหารตามหน้าผา  และ ใช้อิฐเป็นวัสดุก่อสร้าง   มากกว่าสมัยแรก  ๆ

        3.สมัยอาณาจักรใหม่

        ในสมัยใหม่  ความเชื่อเกี่ยวกับพระเจ้าเพิ่มมากขึ้น และ เชื่อกันว่า พระเจ้านั้นอยู่ใกล้ๆ กับมนุษย์  ซึ่งทำให้เกิดอิทธิพลต่อผลงานที่มนุษย์สร้างขึ้นมากมายจัดเป็นยุคของการ สร้างโบสถ์  วิหารที่เด่นที่สุด    ลักษณะผลงานที่มนุษย์สร้างทุกประเภทได้ดังนี้

      1.นิยมโครงสร้างวางพาด เพื่อใช้วิหาร ตามบริเวณหน้าผา หรือเรียกว่าวิหารเจาะตามหน้าผา

      2.เมื่อสร้างวิหาร ความจำเป็นเกี่ยวกับการตกแต่งหัวเสาก็ตามมา   โดยผู้สร้างดัดแปลงรูปทรงมา 

         จากธรรมชาติเป็นรูปแบบหัวเสา

      3.สถาปนิกพยายามสร้างรูปแบบให้มีความสมดุล ซ้าย ขวา สำหรับวิหารใหญ่ ๆ และนิยมนำ

       ประติมากรรมประดับสถาปัตยกรรมด้วย

      4.สามารถนำเอาจิตรกรรมฝาผนังมาสร้างความกลมกลืนกับสถาปัตยกรรมได้เป็นอย่างดี

     5.นิยมสร้างภาพตามหลักของการซ้ำกัน เพื่อเน้นเรื่องราว และ ภาพให้เด่นชัดขึ้น

เมโสโปเตเมีย

        ในช่วงเวลาไล่เรี่ยกันกับความก้าวหน้าของอียิปต์  มนุษย์ที่อาศัยอยู่ตามบริเวณระหว่างลุ่มแม่น้ำทางตะวันออกของอียิปต์ ก็สามารถสร้างผลงานทางศิลปะขึ้นและเหลือตกทอดอยู่มีคุณค่ามากในปัจจุบันนี้ มนุษย์ที่สร้างผลงานในเมโสโปเตเมียนี้ แบ่งออกได้เป็น  2 พวกคือ

        1. อินโด ยูโรเปียน  อยู่ทางตอนเหนือแถบภูเขา ตามที่ราบสูง เรียก  แอสสิเรีย

        2. ซิมิติกส์   อยู่ตอนใต้เรียก    บาบิโลเนียน

        ผลงานที่มนุษย์ที่อยู่ทางตอนใต้หรือ พวก บาบิโลเนีย    มีดังต่อไปนี้

        1.เชื่อในพระเจ้าหลายองค์

        2.เชื่อในชีวิตความเป็นอยู่ในปัจจุบัน    มากกว่าชีวิตหลังจากตายไปแล้ว

        3.เชื่อในเหตุผล และ สนใจสืบเสาะแสวงหาวิชาความรู้ต่าง ๆตามธรรมชาติ รู้จักทำปฏิทินและเข้าใจวิชาโหราศาสตร์ด้วย

        1.สถาปัตยกรรม

        1.สถาปัตยกรรมนิยมใช้อิฐเป็นวัสดุก่อสร้าง    มีขนาดใหญ่    เช่น   สถาปัตยกรรมซิเกอริท   เป็น   เทวะสถานเพื่อเทพเจ้าแห่งดวงจันทร์

        2.มนุษย์ผู้สร้างเข้าใจออกแบบโค้งกลมตามหน้าพระวิหารหรือตามสถาปัตยกรรมใหญ่ ๆ  ตัดกับผนังลาดเอียง  โดยคำนึงถึงแสงเงาที่ตกทอด

        3.สถาปัตยกรรมมุ่งประโยชน์ของประชาชนในปัจจุบันและนิยมสร้างบริเวณชุมชน โดยมีการประดับตกแต่งทางเข้า  ทางเท้า  ระเบียงด้วยการประดับหินสีเน้นทั้งภายในและภานนอกและเน้นที่ความกลมกลืนของ ด้านต่าง ๆ

       2.ประติมากรรม

        1.ผู้สร้างนิยมหินทรงกลมนำมาสลักเป็นรูปบุคคลที่เคารพ เช่น พระ และผู้ครองประเทศ

        2.เรื่องราวของประติมากรรมเกี่ยวกับข้องกับกิจกรรมของกษัตริย์  ชัยชนะ การรบ

        3.การสร้างประติมากรรมด้วยโลหะตามวิธีทุบ แผ่ให้เป็นรูปแบบตามต้องการ เป็นที่นิยมมากและแสดงถึงความชำนาญทางโลหะเป็นอย่างดี

        4.นอกจากจะมีความเข้าใจในการขึ้นรูปแบบประติมากรรม  ตามคุณสมบัติของวัสดุที่นำมาสร้างแล้วยังสามารถนำวัสดุต่าง ชนิดกันมาผสมเป็นประติมากรรมที่งดงามอีกด้วย

        ผลงานของบาบิโลน  นี้มีความยิ่งใหญ่ไม่แพ้ผลงานของมนุษย์บริเวณบุ่มแม่น้ำไนล์แต่อย่างใด เป็นรูปแบบโดยเฉพาะ  บริเวณฐานจะเป็นทรงกลมและเน้นในลักษณะตรงไปตรงมา   เห็นอย่างไรก็สร้างอย่างนั้นขึ้น

แอสสิเรียน

        แอสสิเรียน  เป็นบริเวณที่พักอาศัยของชนเผ่าอินโดยูโรเปียนทางตอนเหนือของเมโสโปเตเมีย   ต่อมาเมื่อพวก ซิมิติกส์มีอำนาจเหนือกว่าพวกฮิตไทต์    จึงได้ตั้งอาณาจักรใหม่ขึ้น    มีอำนาจ  และ เจริญรุ่งเรืองมาก  ผู้มีอำนาจเท่านั้นที่จะยิ่งใหญ่ได้ ดังนั้นจึงมีการแย่งชิงอำนาจกันตลอดเวลา   และผลงานที่สร้างขึ้นจึงเป็นกองกำลังทหารและสถานภาพทางเศรษฐกิจด้วย

        อาณาจักรของแอสสิเรียน   มีความเชื่อที่สำคัญ ๆ  คล้ายกับบาบิโลเนียน อยู่มาก  แต่ส่วนที่แตกต่างกันก็คือ

        1.เชื่อในฐานอำนาจของพระมหากษัตริย์ ยกย่องความเป็นนักต่อสู้   นักรบ และ ชัยชนะ

        2.เชื่อในสัตว์สี่เท้าบางชนิด  เช่น  วัว  ถือว่าเป็นทั้งมิตรและเทพเจ้าแห่งการช่วยเหลือ

        3.เชื่อในชีวิตความเป็นอยู่ในปัจจุบัน โดยถือเอามนุษย์เป็นศูนย์กลางของธรรมชาติ

         1.สถาปัตยกรรม

        1.รู้จักวางผังเมืองแบบง่ายที่สุด โดยมีป้อมปราการล้อมปราสาท และจัดสวนกลมกลืนกับสถาปัตยกรรมนั้นๆ